Author: ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาอีสาน   อย่าได้ทำโตเพี้ยงหัวเพียง สะเหมออึ่ง มันหากเหลือแต่ฮ้อง ตายย้อนปากโต คำแปล อย่าทำตนเป็ฯคนหยิ่งยโสทำตัวพองเหมือนอึ่ง ซึ่งมีแต่เสียงร้อง ในที่สุดก็ตาย                  เพราะปากตนเอง การใช้ สอนให้เป็นคนสุภาพเรียบร้อย ไม่คุยโวโอ้อวด อย่าได้ตายเพราะปาก (เหมือนอึ่ง)                                            
Read more
  หวด เครื่องใช้ประจำครัวเรือนของคนอีสาน ภาชนะสำหรับนึ่งของ เช่น ข้าวเหนียว ผัก ถั่ว งา แต่นิยมนึ่งข้าวเหนียวมากกว่าอย่างอื่น โดยทั่วไปมักสานด้วยตอก รูปร่างคล้ายกรวย ก้นสอบปากผาย                         ผลิตภัณฑ์จักสาน งานหัตถกรรม มักใช้วัสดุที่มีในท้องถิ่น  เช่น กก หรือ ผือ ไม้ไผ่ มวยเป็นเครื่องจักสานชนิดหนึ่งทำด้วยไม้ไผ่ มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก ส่วนบนกว้างส่วนล่างแคบลง กกและผือคือพืชที่ขึ้นตามป่าบุ่งป่าทามแต่ก่อนชาวบ้านจะฉีกเป็นเส้นเพื่อมัดของ ต่อมาด้วยฝีมือการจักสานที่มีอยู่ดั้งเดิม จึงได้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์จักสานผือขึ้น หวดสานด้วยไม้ไผ่             
Read more
บุนสงน่าม หรือ บุญเดือนห้า   สงน่าม เขียนตามเสียงพูดของคนอีสาน ตามกับภาษาไทยว่า สรงน้ำ เป็นคำกริยา แปลว่า อาบน้ำ ซึ่งคำนี้ใช้แก่บรรพชิตและเจ้านาย เป็นคำที่มาจากภาษาเขมร           ฉะนั้น บุนสงน่าม จึงหมายถึง การทำบุญที่เอาน้ำอบน้ำหอม โปรดหรือไปสรงพระพุทธรูปพระภิกษุสงฆ์ และคนเฒ่าคนแก่ที่เราเคารพนับถือ มีพ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย เป็นต้น มูลเหตุที่ทำ เนื่องจากเดือนห้าถือว่าเป็นวันขึ้นปีใหม่ของชาวอีสารมาแต่โบราณ โดยจะถือเอาวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 5 เป็นวันเริ่มต้นการทำบุญ อย่างไรก็ตาม “ฮีตที่ 5 หรือ บุนเดือนห้า” นี้ก็คือ “บุญวันขึ้นปีใหม่ของชาวอีสานนั้นเอง” ซึ่งมีวันสำคัญ 3 วันดังนี้           
Read more
เห็ดเป็นยา : จากภูมิปัญญาสู่การรักษาโรค เห็ด  เป็นสิ่งมีชีวิตที่จัดอยู่ในกลุ่มที่เรียกว่า “ฟังไจ” (Fungi) หรือ เรียกว่า “กลุ่มเห็ด-รา” เห็ด-รา ไม่ใช่พืช เพราะไม่มีโครงสร้างภายในเซลล์ที่ใช้ในการสังเคราะห์แสง และมีลำดับของพันธุกรรมคล้ายคลึงกับสัตว์มากกว่าพืช นักวิทยาศาสตร์จึงได้แยกกลุ่มของ เห็ด-รา ออกจากกลุ่มของพืช เห็ดแตกต่างจากราตรงที่เส้นใยมีการถักทอรวมกันเป็นดอกเห็ด ซึ่งลักษณะเช่นนี้ไม่พบในกลุ่มของรา                  เห็ดตับเต่า/เห็ดเผิ่ง         เห็ดหำฟาน         เห็ดขอนขาว คุณค่าทางยาจากเห็ดเป็นยา    มนุษย์ได้มีการบริโภคเห็ดเป็นอาหารและยารักษาโรค เป็นเวลามากกว่า 2,000 ปี มาแล้ว โดยเฉพาะประเทศในแถบตะวันออก มีงานวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์หลายชิ้น 
Read more
เห็ดเผาะหรือเห็ดถอบ              เห็ดเผาะหรือเห็ดถอบ (Barorneter Earthstars) เป็นเห็ด พื้นบ้านพบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย เห็ดที่อยู่ในป่าเขตร้อนชื้น อยู่ในจำพวกราชนิดหนึ่ง อยู่ในวงศ์  Diplocystaceae มีลักษณะเป็นเห็ดรา อยู่ในหมวด Basidiomycota  ในไทยมี 3 ชนิด ได้แก่ 1. เห็ดเผาะฝ้าย (feeraeae hygnomernicad) 2. เห็ดเผาะหนัง (A.odoratuo) 3. siaticud             ดอกเห็ดเผาะมีลักษณะ   เป็นเม็ดกลมจนถึงกลมแบน ขนาด 1.5-3.5 เซนติเมตร เติบโตได้ดีร่วมกับต้นไม้ใหญ่หลายชนิดที่มีดินปนทรายในป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ 
Read more
เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต อย่าติถะแหลงหล่ม ตมบ่มีพะลาดมื่น อย่าสู่พะลาดล้ม เดือนห้าก่อนฝน คำแปล อย่าทำเป็นลื่นล้ม ทั้งที่ไม่มีตมสักหน่อยและอย่าทำเป็นลื่นล้มในเดือนห้าก่อนฝนจะตก การใช้ ใช้เป็นคติเตือนใจว่าจะทำอะไรทำให้เหมาะกับกาลเทศะ   (คัดลอกมาจาก (วัฒนธรรมอีสาน. 2555. )                                                             
Read more
ข้าวจี่ : เมนูยอดฮิตฤดูหนาว..ชาวอีสาน         เป็นอาหารอย่างหนึ่งของคนอีสาน คำว่า “ข้าว” หมายถึงข้าวเหนียว ส่วน “จี่” เป็นภาษาอีสานแปลว่าเผาหรือย่าง การทำข้าวจี่ก็คือการนำข้าวเหนียวไปย่างไฟนั่นเอง วิธีทำคือนำข้าวเหนียวมาปั้นเป็นก้อนกลมหรือแบน ก็ได้ตามชอบ โรยเกลือป่นให้ทั่วแล้วย่างไฟอ่อน ๆ ให้เหลืองกรอบก็รับประทานได้เลย ถ้าจะให้อร่อยยิ่งขึ้นต้องทาด้วยไข่ แล้วนำไปย่างไฟอีกครั้งจะมีกลิ่นหอมอร่อย                                        หน้าหนาวเข้ามาแล้ว..คนท้องถิ่นอีสานต้องถามหาข้าวจี่ ข้าวจี่ ภูมิปัญญาอาหารช่วงหน้าหนาว คนอีสานจะก่อไฟผิงแก้หนาว 
Read more
รายการบรรณานุกรมเศรษฐกิจพอเพียงอีสาน แหล่งศึกษาค้นคว้า เรื่อง เศรษฐกิจพอเพียงอีสาน รวบรวมทรัพยากรสารสนเทศสารสนเทศเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงอีสานที่ให้บริการในสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม  แต่ละชื่อเรื่องทำรายการเชื่อมโยงไปยัง แหล่งสารสนเทศและเอกสารฉบับเต็ม (Full Text) คลิก e-book บรรณานุกรมเศรษฐกิจพอเพียงอีสาน  แบ่งเป็นประเภท    หนังสือ      บทความ      กฤตภาค      จุลสาร        เอกสารวิจัย ช่องทางเพื่อเข้าถึงแหล่งสารสนเทศ ที่สะดวกรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ดวงเดือน ไชยโสดา…
Read more
รายการบรรณานุกรมอาหารพื้นบ้านอีสาน แหล่งศึกษาค้นคว้า เรื่อง อาหารพื้นบ้านอีสาน รวบรวมทรัพยากรสารสนเทศสารสนเทศ เรื่อง อาหารพื้นบ้านอีสาน ที่ให้บริการในสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม  แต่ละชื่อเรื่องทำรายการเชื่อมโยงไปยัง แหล่งสารสนเทศและเอกสารฉบับเต็ม (Full Text) คลิก e-book บรรณานุกรมอาหารพื้นบ้านอีสาน  แบ่งเป็นประเภท    หนังสือ      บทความ      กฤตภาค      จุลสาร      ภาคนิพนธ์    เอกสารวิจัย ช่องทางเพื่อเข้าถึงแหล่งสารสนเทศ ที่สะดวกรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ดวงเดือน ไชยโสดา…
Read more
  ไหลเรือไฟ : ความเชื่อ พลังศรัทธาต่อสายน้ำที่ยิ่งใหญ่ไทสองฝั่งโขง ในค่ำคืนวันเพ็ญ ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ เป็นวันที่ทุกคนรอคอยชมการไหลเรือไฟของชาวสองฝั่งแม่น้ำโขงนครพนม และเมืองท่าแขก แขวงคำม่วน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เพื่อบูชาพระแม่คงคา และบูชารอยพระพุทธเจ้าเมื่อครั้งอดีตจากจินตนาการของศิลปินเรือไฟพื้นบ้านสู่ลำไม้ไผ่หลายร้อยลำมาสร้างเป็นเรือไฟ หลอมศรัทธา และพลังใจผู้คนสองฟากฝั่งสืบสานประเพณีอันดีงามให้คงอยู่ตลอดไปประเพณีไหลเรือไฟจากอดีตถึงปัจจุบัน มีการพัฒนารูปแบบการสร้างผสมผสานกับเทคโนโลยีสมัยใหม่ บ้างก็เฉลิมฉลองด้วยพลุดอกไม้ไฟวิจิตรตระการตา นับเป็นศิลปะการออกแบบก่อสร้างจากแรงงานในท้องถิ่น และเป็นความภาคภูมิใจในการสืบสานประเพณีของท้องถิ่นมาถึงปัจจุบันชาวอีสานมีความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีไหลเรือไฟอยู่ ๓ แนว คือ ความเชื่อเกี่ยวกับการบูชารอยพระพุทธเจ้า  เมื่อครั้งพญานาคทูลอาราธนาพระพุทธองค์ไปแสดงธรรมในโลกพิภพ ครั้งจะเสด็จกลับพญานาคได้ทูลขอให้พระองค์ประทับรอยพระบาทไว้ ณ ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทานที ในแคว้นทักขิณาบท ประเทศอินเดีย (ปัจจุบันเรียกว่าแม่น้ำเนรพุททา) ไว้เป็นที่เคารพของเทวดา มนุษย์ตลอดจนสัตว์ทั้งปวง   ความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาพระพุทธเจ้าเมื่อเสด็จกลับลงสู่โลกมนุษย์ ภายหลังเสด็จขึ้นไปจำพรรษาที่สรวงสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เพื่อแสดงพระธรรมเทศนาโปรดพระมารดา จึงเสด็จกลับลงมาสู่โลกมนุษย์ผ่านบันไดทิพย์ ๓ ทาง คือบันไดทองเบื้องขวา เป็นที่ลงของเหล่าเทพยดา บันไดเงินเบื้องซ้ายเป็นทางลงของหมู่พรหม 
Read more
013356