มรดกภูมิปัญญาอีสาน - ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

October 19, 2025Isan E-Book, มรดกภูมิปัญญาอีสานผ้าไทยลายอัตลักษณ์, ลายผ้าby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

หนังสือผ้าไทยลายอัตลักษณ์ 76 จังหวัด

หนังสือผ้าไทยลายอัตลักษณ์ 76 จังหวัด …เพื่อสืบสานพระราชปณิธานในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสริมสร้างความภาคภูมิใจให้กับประชาชนในจังหวัดที่จะได้มีผ้าลายอัตลักษณ์ของตนเอง ส่งเสริมการใช้ผ้าไทยให้แพร่หลาย สามารถนำลายผ้าอัตลักษณ์มาพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์และของที่ระลึกประจำจังหวัด ช่วยชุมชนและผู้ประกอบการด้านผ้าทอให้มีรายได้ โดยเนื้อหาในหนังสือกล่าวถึงพระราชประวัติพระราชกรณียกิจ ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ความเป็นมาของผ้าโบราณ กระบวนผลิตผ้าลายอัตลักษณ์ 76 จังหวัด ผู้สนใจสามารถชมในรูปแบบ e-book : หนังสือผ้าไทยลายอัตลักษณ์ 76 จังหวัด เว็บไซต์ของกระทรวงวัฒนธรรม www.m-culture.go.th และ ทางเฟสบุ๊ก ThaiMCulture

October 16, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานผญาภาษิต, ผญาอีสาน, ภูมิปัญญาอีสานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

“คบคนให้เบิ่งหน้า ขาวงามงามอย่าฟ้าวเชื่อ บาดเมื่อขมเคียดแค้น สิอุกเอ้าอั่งทรวง”

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต คบคนให้เบิ่งหน้า ขาวงามงามอย่าฟ้าวเชื่อ บาดเมื่อขมเคียดแค้น สิอุกเอ้าอั่งทรวง การใช้ เป็นคติเตือนใจเกี่ยวกับการคบคน: การที่จะคบหาสมาคมกับผู้ใดให้ดูให้ละเอียดรอบคอบอย่าหลงเชื่อเพียงแค่เห็นว่ามีรูปร่างหน้าตาสะสวย หรือท่าทางดี น่าเชื่อถือเท่านั้นต้องศึกษาภูมิหลังความเป็นมาสังเกตพฤติกรรมให้ดีก่อนจะปักใจเชื่อหรือคบหาอย่างสนิทสนม เรื่องโดยดวงเดือน ไชยโสดา โพสต์เมื่อ 16 ตุลาคม 2568, เวลา 14.4 5น. โดย ดวงเดือน ไชยโสดา

September 16, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ผญาอีสาน, วัฒนธรรมคำผญาby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต : อันว่ายูงยางไม้ ลมตียังหักก่อง บาดว่าเคือหย้าป้อง ลมต้องก็บ่เพ

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต อันว่ายูงยางไม้ ลมตียังหักก่อง บาดว่าเคือหย้าป้อง ลมต้องก็บ่เพ แปลว่า : ไม้ยูงยางที่สูงใหญ่พอถูกลมพัดยังหักโค่นได้ ส่วนหญ้าปล้องแม้ลมจะพัดอย่างไรก็ไม่มีหักโค่น การใช้ เป็นคติเตือนใจทุกคนให้รู้ว่า ไม้สูงย่อมต้องลมแรงแล้วหักโค่นในที่สุด เปรียบดั่งคนที่มีตำแหน่งใหญโตในหน้าที่การงานโดยเฉพาะตำแหน่งทางการเมือง ย่อมถูกฝ่ายตรงข้ามหาทางโค่นล้มตลอดเวลา หรืออาจจะใช้เป็นคติเตือนใจว่าเกิดเป็นคนอย่าทำตนให้เป็นคนหัวสูงหรือหยิ่งยโสควรทำตนเป็นคนสุภาพอ่อนน้อม ดวงเดือน ไชยโสดา… แหล่งข้อมูล : วัฒนธรรมอีสาน : 100 ปี ชาตกาลคำดี สาระผล . 2555. ขอนแก่น : โรงพิมพ์พระธรรมขันต์ โพสต์เมื่อ 16 กันยายน 2568, เวลา 14.48 น. โดย ดวงเดือน ไชยโสดา

May 22, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ผญาอีสานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาอีสาน

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาอีสาน ผญาเกี้ยว ลมพานต้อง ตองแกย้านบ่แน่ ลมพานต้องตองแต้ แน่บ่นอ คำแปล ลมพัดใบสะแกแกรงว่าจะไม่แน่ ลมพัดใบมะค่าแต้ จะแน่หรือเปล่าหนอ การใช้ ใช้เปรียบเปรยว่า จะเป็นคนพูดจริงหรือเปล่า แหล่งข้อมูลผญา : วัฒนธรรมอีสาน : 100 ปี ชาตกาลคำดี สาระผล . (2555). โรงพิมพ์พระธรรมขันต์. เรื่องโดยดวงเดือน ไชยโสดา โพสต์เมื่อ 22 พฤษภาคม 2568, 10.44 น. โดยดวงเดือน ไชยโสดา

May 8, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานปรางค์กู่, ปรางค์กู่บ้านเขวา, อโรคยศาล, โบราณสถานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ปรางค์กู่บ้านเขวา : กู่เทวสถาน 200 ปีที่มหาสารคาม

ปรางค์กู่บ้านเขวา กู่เทวสถาน 200 ปีที่มหาสารคาม กู่คูมหาธาตุ หรือ ปรางค์กู่บ้านเขวา ตั้งอยู่ที่บ้านเขวา ตำบลเขวา อำเภอเมือง มหาสารคาม ห่างจากตัวเมืองไปตามถนนแจ้งสนิท 13 กิโลเมตร เป็นโบราณสถานที่มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18 สร้างด้วยศิลาแลงทั้งหมด เป็นรูปกระโจมสี่เหลี่ยมสูงจากพื้นดินถึงยอด 4 วา กว้าง 2 วา 2 ศอก กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานสำคัญของชาติ ในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 …

February 17, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ผญาอีสาน, วัฒนธรรมคำผญาby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาปรัชญาชีวิต

ผญาปรัชญาชีวิต คำผญาที่มีความหมายเป็นปรัชญา เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต ของผู้คนในสังคมเป็นผญาาที่มีความหมายลึกซึ้ง ดังนั้นในบทนี้จึงเพิ่มความหมายแฝงเร้นไว้เพื่อให้ ผู้อ่านได้เข้าใจความหมายของแต่ละข้อความให้กระจ่างยิ่งขึ้นเพราะถ้าแปลตามตัวอักษร ค จะเป็นอีกอย่างหนึ่งอาจไม่ได้อรรถรส ผญาปรัชญาชีวิตจะมีปรากฏแทรกอยู่ในหนังสือวรรณกรรมต่างๆ ทางภาคอีสานและของ ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว อาทิ เช่น หนังสือเสียวสวาสดิ์ สังข์ศิลปชัย สึบบ่สูญ ฯลฯ “กบเขียดอ้อง ปะสงอ่านโคงสาน ฝูงหมู่งูเพาพิด เงือกกัวเกงย้าน” คำแปล กบและเขียดต่างอวดเก่ง อวดรู้ พากันอ่านหนังสือประเภทโคลงฉันท์ กาพย์กลอน จนพวกงูเงือกเกรงกลัวไปหมด ความหมายแฝงเร้น สังคมเน่าเหม็นนี้เป็นสังคมที่คนชั่ว คนไร้ศีลธรรมมีอำนาจมากจนเป็นที่เกรงยามของเหล่าคนดีมีศีลธรรมและคุณธรรม การใช้ เป็นคติให้รู้ว่าสภาพของสังคมเปลี่ยนไปสู่ยุคคนชั่วครองเมืองคนดีต้อง ระมัดระวังตัว มิฉะนั้นคนดีอาจถูกฆ่าทิ้งได้ง่ายๆ เอกสารอ้างอิง : วัฒนธรรมอีสาน : 100 ปี ชาตกาลคำดี สาระผล .(2555).โรงพิมพ์พระธรรมขันต์ ดวงเดือน ไชยโสดา…..

January 28, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานพระธาตุนาดูน, พุทธมณฑลอีสาน, โบราณสถานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

พระธาตุนาดูน พุทธมณฑลอีสาน

พระธาตุนาดูน พุทธมณฑลอีสาน อำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม พระธาตุนาดูน พุทธมณฑลแห่งอีสาน ตั้งอยู่ ณ โคกดงเค็ง ที่ป่าสาธารณ ตำบลพระธาตุ อำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม ในเนื้อที่ 902 ไร่ ซึ่งอยู่ห่างจากที่ขุดพบไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 2 กิโลเมตร หรือ อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอนาดูน ไปทางทิศใต้ประมาณ 1 กิโลเมตร ในปีพุทธศักราช 2522 กรมศิลปากรและราษฏร ในตำบลนาดูน ได้ขุดพบพระบรมสารีริกธาตุจากเนินดิน ซึ่งเป็นซากโบราณสถานในบริเวณที่นาของราษฏรท้องที่หมู่ที่ 1 ตำบลนาดูน อำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม พระบรมสารีริกธาตุมีสัณฐานดังเกล็ดแก้วประดิษฐานในผอบ 3 ชั้น ชั้นในเป็นทองคำ ชั้นกลางเป็นเงิน ชั้นนอกเป็นสำริด ซ้อนกันเรียงตามลำดับ และบรรจุอยู่ในสถูปจำลองอีกชั้นหนึ่ง …

September 5, 2024มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ภูมิปัญญาอีสานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต ผญาภาษิต : ในดงบ่มีไม่ เอาอันได๋มาเป็นป่า มีหนองบ่มีหย่าป้อง ปาสิบ้อนอยู่บ่อนได่ คำแปล : ถ้าดงไม่มีป่าไม้ แล้วจะเป็นดงได้อย่างไร เป็นหนองแต่ไม่มีหญ้าปล้อง ปลาจะอาศัยหุบเหยื่ออยู่หม่องได่ การใช้ : ใช้เป็นคติสอนให้คนเราพึ่งพาซึ่งกันและกัน เฮาทุกคนล้วนอยู่ในสังคมที่ต้องพึ่งพาอาศัยกัน การแสดงน้ำใจไมตรี หรือเอื้อเฟื้อซึ่งกันและกัน จะช่วยพัฒนาสังคมเราให้น่าอยู่ยิ่งขึ้น… ดวงเดือน ไชยโดสา…post

August 27, 2024Uncategorized, มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ภูมิปัญญาอีสาน, สุภาษิตby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาฮีตเดือน 9

ฮีตที่ 9 บุญข้าวประดับดิน หรือ บุญข้าวประดับดิน ความหมาย “เข่าประดับดิน หรือ เข้าประดับดิน” (ข้าวประดับดิน) คือ “บุญที่ทำในวันแรมสิบสี่ค่ำเดือนเก้า ป็นการนำข้าวหลาอาหาร หวานคาว อย่างละนิดละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองกล้วยทำเป็นห่อๆ นำไปวางไว้ตามโคนต้นโพธิ์ หรือต้นไม้ใหญ่ในวัด และตามพื้นดินบริเวณรอบๆ เจดีย์หรือโบสถ์” มูลเหตุที่ทำ เนื่องจากคนลาวและไทอีสานมีความเชื่อสืบต่อกันมาแต่โบราณแล้ว่า กลางคืนของเดือนเก้าดับ (วันแรมสิบสี่ค่ำเดือนเก้า) ตรงกับวันเสาร์ที่ 12 กันยายน 2558 เป็นวันที่ประตูนรกเปิด ยมบาลจะปล่อยให้ผีนรกออกมาเยี่ยมญาติในโลกมนุษย์ ในคืนนี้คืนเดียวเท่านั้นในรอบปี ดังนั้นจึงพากันจัดห่อข้าวไว้ให้แก่ญาติพี่น้องที่ตายไปแล้วถือว่าเป็นงานบุญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ญาติพี่น้องผู้ล่วงลับไปแล้ว พิธีกรรม ในตอนเย็นของวันแรม 13 ค่ำเดือนเก้า แม่บ้านแม่เรือนทุกครัวเรือนจะ “ห่อข้าวน้อย” ซึ่งมีวิธีห่อดังนี้ ฉีกใบตองออกให้มีขนาดเท่าหนึ่งฝ่ามือ ส่วนความยาวนั้นให้ยาวสุดซีกของใบกล้วย นำเอาข้าวเหนียวที่นึ่งสุกแล้วปั้นเป็นก้อนเล็กๆ ขนาดเท่าหัวแม่มือวางบนใบตองที่จะห่อ จากนั้นแกะเนื้อปลา …

June 20, 2024มรดกภูมิปัญญาอีสานภาษาญ้อby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ภาษาญ้อ

ภาษาญ้อ ประวัติความเป็นมา กลุ่มชาติพันธุ์ญ้อ แต่เดิมอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากในเมืองหงสาและคำม่วน ซึ่งเป็นดินแดนที่อยู่ในประเทศลาว ต่อมาได้อพยพมาตั้งถิ่นฐานในเขตประเทศไทย บริเวณพื้นที่ในภาคอีสานและภาคตะวันออกของไทย พบมีกลุ่มชาติพันธุ์ญ้อย้ายมาตั้งถิ่นฐานหลายจังหวัด ได้แก่ จังหวัดหนองคาย อุดรธานี มหาสารคาม สกลนครนครพนม มุกดาหาร ขอนแก่น นครสวรรค์ สระบุรี ปราจีนบุรี และสระแก้ว นอกจากนี้ยังพบว่า มีกลุ่มชาติพันธุ์ญ้ออาศัยอยู่ในประเทศกัมพูชาได้แก่ จังหวัดบันทายมีชัยและอุดรมีชัย ประเทศกัมพูชาอีกด้วย ความสำคัญและคุณค่าแห่งมรดกภูมิปัญญา กลุ่มชาติพันธุ์ญ้อในประเทศไทย มีวัฒนธรรมคล้ายคลึงกับคนไทยในภาคอีสานมาก ประเพณีที่ถือว่าเป็นเอกลักษณะเฉพาะของกลุ่มชาติพันธุ์ญ้อ คือ ประเพณีไหลเรือไฟในวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๑๑ หรืออกพรรษา เรียกว่า “ไหลเฮือไฟ” …