ผญา - ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

March 25, 2025ฮีตสิบสองผญา, ผญาภาษิต, ผญาอีสาน, วัฒนธรรมคำผญาby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาฮีตในเดือนสี่

ผญาฮีตในเดือนสี่ ให้คอยซอมไปทางหน้า เดือนสิมาเป็นเดือนสี่ หลังจากบุญข้าวกี่สิมีบุญพระเวสเจ้า เฮาสิได้แต่งทาน โขงเขตบ้านย่านถิ่นดินอีสาน สุขสำราญเหลือหลาย ม่วนยินกะเลยต้อน ตกหว่างตอนคนตั้ง ใจฟังวอนวี่ ตอนกัณหาชาลี สิพรากพ่อแม่แก้วคนสิไห้นั่งฟัง มีเพียงปีละครั้ง ให้เฮาซ่อยกันสาน จัดเป็นงานประเพณี ให้คนฮุ่นหลังฮู้ “ โดย ดวงเดือน ไชยโสดา.. โพสต์เมื่อ 25 มีนาคม 2568, 14.11 น. โดย ดวงเดือน ไชยโสดา

February 17, 2025มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ผญาอีสาน, วัฒนธรรมคำผญาby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาปรัชญาชีวิต

ผญาปรัชญาชีวิต คำผญาที่มีความหมายเป็นปรัชญา เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต ของผู้คนในสังคมเป็นผญาาที่มีความหมายลึกซึ้ง ดังนั้นในบทนี้จึงเพิ่มความหมายแฝงเร้นไว้เพื่อให้ ผู้อ่านได้เข้าใจความหมายของแต่ละข้อความให้กระจ่างยิ่งขึ้นเพราะถ้าแปลตามตัวอักษร ค จะเป็นอีกอย่างหนึ่งอาจไม่ได้อรรถรส ผญาปรัชญาชีวิตจะมีปรากฏแทรกอยู่ในหนังสือวรรณกรรมต่างๆ ทางภาคอีสานและของ ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว อาทิ เช่น หนังสือเสียวสวาสดิ์ สังข์ศิลปชัย สึบบ่สูญ ฯลฯ “กบเขียดอ้อง ปะสงอ่านโคงสาน ฝูงหมู่งูเพาพิด เงือกกัวเกงย้าน” คำแปล กบและเขียดต่างอวดเก่ง อวดรู้ พากันอ่านหนังสือประเภทโคลงฉันท์ กาพย์กลอน จนพวกงูเงือกเกรงกลัวไปหมด ความหมายแฝงเร้น สังคมเน่าเหม็นนี้เป็นสังคมที่คนชั่ว คนไร้ศีลธรรมมีอำนาจมากจนเป็นที่เกรงยามของเหล่าคนดีมีศีลธรรมและคุณธรรม การใช้ เป็นคติให้รู้ว่าสภาพของสังคมเปลี่ยนไปสู่ยุคคนชั่วครองเมืองคนดีต้อง ระมัดระวังตัว มิฉะนั้นคนดีอาจถูกฆ่าทิ้งได้ง่ายๆ เอกสารอ้างอิง : วัฒนธรรมอีสาน : 100 ปี ชาตกาลคำดี สาระผล .(2555).โรงพิมพ์พระธรรมขันต์ ดวงเดือน ไชยโสดา…..

September 5, 2024มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ภูมิปัญญาอีสานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต ผญาภาษิต : ในดงบ่มีไม่ เอาอันได๋มาเป็นป่า มีหนองบ่มีหย่าป้อง ปาสิบ้อนอยู่บ่อนได่ คำแปล : ถ้าดงไม่มีป่าไม้ แล้วจะเป็นดงได้อย่างไร เป็นหนองแต่ไม่มีหญ้าปล้อง ปลาจะอาศัยหุบเหยื่ออยู่หม่องได่ การใช้ : ใช้เป็นคติสอนให้คนเราพึ่งพาซึ่งกันและกัน เฮาทุกคนล้วนอยู่ในสังคมที่ต้องพึ่งพาอาศัยกัน การแสดงน้ำใจไมตรี หรือเอื้อเฟื้อซึ่งกันและกัน จะช่วยพัฒนาสังคมเราให้น่าอยู่ยิ่งขึ้น… ดวงเดือน ไชยโดสา…post

August 27, 2024Uncategorized, มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาภาษิต, ภูมิปัญญาอีสาน, สุภาษิตby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาฮีตเดือน 9

ฮีตที่ 9 บุญข้าวประดับดิน หรือ บุญข้าวประดับดิน ความหมาย “เข่าประดับดิน หรือ เข้าประดับดิน” (ข้าวประดับดิน) คือ “บุญที่ทำในวันแรมสิบสี่ค่ำเดือนเก้า ป็นการนำข้าวหลาอาหาร หวานคาว อย่างละนิดละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองกล้วยทำเป็นห่อๆ นำไปวางไว้ตามโคนต้นโพธิ์ หรือต้นไม้ใหญ่ในวัด และตามพื้นดินบริเวณรอบๆ เจดีย์หรือโบสถ์” มูลเหตุที่ทำ เนื่องจากคนลาวและไทอีสานมีความเชื่อสืบต่อกันมาแต่โบราณแล้ว่า กลางคืนของเดือนเก้าดับ (วันแรมสิบสี่ค่ำเดือนเก้า) ตรงกับวันเสาร์ที่ 12 กันยายน 2558 เป็นวันที่ประตูนรกเปิด ยมบาลจะปล่อยให้ผีนรกออกมาเยี่ยมญาติในโลกมนุษย์ ในคืนนี้คืนเดียวเท่านั้นในรอบปี ดังนั้นจึงพากันจัดห่อข้าวไว้ให้แก่ญาติพี่น้องที่ตายไปแล้วถือว่าเป็นงานบุญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ญาติพี่น้องผู้ล่วงลับไปแล้ว พิธีกรรม ในตอนเย็นของวันแรม 13 ค่ำเดือนเก้า แม่บ้านแม่เรือนทุกครัวเรือนจะ “ห่อข้าวน้อย” ซึ่งมีวิธีห่อดังนี้ ฉีกใบตองออกให้มีขนาดเท่าหนึ่งฝ่ามือ ส่วนความยาวนั้นให้ยาวสุดซีกของใบกล้วย นำเอาข้าวเหนียวที่นึ่งสุกแล้วปั้นเป็นก้อนเล็กๆ ขนาดเท่าหัวแม่มือวางบนใบตองที่จะห่อ จากนั้นแกะเนื้อปลา …

February 19, 2024มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ผญาอีสาน, ภูมิปัญญาอีสานby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต

เรียนรู้ภูมิปัญญาผญาภาษิต อย่าติถะแหลงหล่ม ตมบ่มีพะลาดมื่น อย่าสู่พะลาดล้ม เดือนห้าก่อนฝน คำแปล อย่าทำเป็นลื่นล้ม ทั้งที่ไม่มีตมสักหน่อยและอย่าทำเป็นลื่นล้มในเดือนห้าก่อนฝนจะตก การใช้ ใช้เป็นคติเตือนใจว่าจะทำอะไรทำให้เหมาะกับกาลเทศะ (คัดลอกมาจาก (วัฒนธรรมอีสาน. 2555. ) …

June 30, 2023มรดกภูมิปัญญาอีสานผญา, ภูมิปัญญาอีสาน, วัฒนธรรมคำผญา, ฮีตเดือนหกby ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

ผญาฮีตเดือนหก

ฮีตในเดือนหก : ผญา # ฮอดเดือนหกเสียงฟ้า ไขบอกข่าวทางคน มีแต่ฝนกับลมส่งเสียงกึกก้อง สายตามองเห็นแล้ว ในใจกะให้ม่วน ส่วนว่าเขียดอีโม้ ลำเกี้ยวใส่ผู้สาว เห็นปลาขาวปลาซิว ปลานิลปลากะเดิด แล่นหยอกล้อ กันเล่นเหลือหลาย เดือนนี้เหมิดโทษฮ้ายบ่มีเรื่องเลิงหลง อัศดงดวงอาทิตย์ค่ำลงปลายไม้ เห็นแต่สีใสเน้น วันเพ็ญสิบห้าค่ำ วิสาขะเลิศล้ำ ชาวบ้านบ่อยู่เสย ไผกะยิ้มเป้ยๆ ลงวัดเวียนเทียน ได้เวียนมาเถิง นพคุณคลองเค้า “ ….ดวงเดือน ไชยโสดา….